Niềm vui làng nghề truyền thống Bó Tờ

Làng nghề đường phên Bó Tờ nằm ngay gần quốc lộ 3 từ thị trấn Hòa Thuận xuống thị trấn Tà Lùng (Phục Hòa) đã tồn tại và phát triển trên 100 năm, nổi danh trong và ngoài tỉnh với sản phẩm đường có màu vàng óng, hương vị đặc biệt, không chất bảo quản. Nhưng để có vị thế như ngày hôm nay, đường phên Bó Tờ đã trải qua nhiều thăng trầm cùng người dân nơi đây.

Đến xóm Bó Tờ, chúng tôi tham quan các lò nấu đường phên cổ truyền được làm bằng đất nung. Theo những người lớn tuổi trong xóm, trước kia, có thời điểm nghề làm đường phên phát triển rộng khắp khu vực thị trấn Hòa Thuận và nhiều xóm ở các xã của huyện Phục Hòa. Bà Đinh Thị Lanh, người có kinh nghiệm làm đường phên trên 30 năm tại xóm Bó Tờ vui vẻ nói: Xưa kia, đường phên Phục Hòa từng là sản phẩm nổi tiếng với  màu vàng đỏ, đặc mịn, ngon ngọt, mang tính đặc trưng của vùng đất biên cương. Nhưng khi thị trường phát triển, các loại đường kính trắng với giá thành rẻ chiếm đa số, nhiều người đã nản lòng chuyển sang làm nghề khác. Riêng xóm Bó Tờ người dân vẫn duy trì nghề làm đường phên truyền thống của ông cha để lại, nay được tỉnh công nhận là làng nghề truyền thống đã tạo động lực cho chúng tôi thêm gắn bó với nghề và tạo điều kiện cho sản phẩm đường phên Bó Tờ có chỗ đứng trên thị trường.

Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng xóm Bó Tờ Lưu Quang Long cho biết: Hiện nay, xóm Bó Tờ có 150 hộ, trong đó có 85 hộ thu nhập khá cao từ nghề làm đường phên và sản phẩm từ mía. Với diện tích mía trên 30 ha, người dân thực hiện tốt các quy trình từ khâu trồng, chăm sóc đến nấu mật, đổ khuôn đường... Những gia đình sản xuất đường phên đến đâu bán hết đến đó, thu nhập khoảng 80 - 100 triệu đồng/hộ/năm. Khi nấu đường, người dân tuân thủ nghiêm các quy định về sản xuất an toàn thực phẩm, không sử dụng hóa chất bảo quản, các sản phẩm 100% hoàn toàn tự nhiên.

5 năm trở lại đây, các hộ dân tham gia trồng mía được Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trạm Khuyến nông huyện Phục Hòa tập huấn quy trình chăm sóc mía. Với kiến thức, kinh nghiệm có được, người trồng mía làm đường ở Bó Tờ đã chủ động chăm sóc cây mía, thay đổi giống mía địa phương hay bị bệnh, năng suất thấp sang trồng giống mía ROC10 có khả năng chịu được sâu bệnh, năng suất cao. Hiện nay, 100% hộ dân làm đường phên đều sử dụng giống mía mới và áp dụng phương pháp canh tác, chăm sóc an toàn.

Kỹ thuật làm đường phên thủ công không quá khó nhưng khâu quan trọng nhất là phải biết “lấy” đường vừa tầm. Nếu “lấy” quá non, đường chưa đặc và không để được lâu còn bị chảy nước, nếu “lấy” quá già đường sẽ có vị đắng. Với cách làm hiện nay, cứ 100 kg mía được 20 - 30 kg đường phên thành phẩm, 1 kg đường phên bán trung bình từ 20 - 25 nghìn đồng/kg; mỗi ngày một gia đình có thể nấu 3 - 4 mẻ đường, mỗi mẻ khoảng 60 - 70 kg đường phên thành phẩm. Bên cạnh đó, người dân có thể tận dụng bã mía làm chất đốt, nước mía nấu thành rượu mía…

Từ nghề làm đường phên, các hộ dân xóm Bó Tờ có nguồn thu nhập ổn định, kinh tế gia đình phát triển, nhiều hộ thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm, giải quyết việc làm cho trên 400 lao động; hiện, cả xóm không còn hộ nghèo. Tính trung bình mỗi năm xóm Bó Tờ sản xuất trên 255 tấn đường phên, doanh thu đạt gần 7 tỷ đồng, cao hơn nhiều lần so với trồng các cây trồng nông nghiệp khác. Không còn hộ nghèo, thu nhập bình quân đầu người đạt 28 triệu đồng/năm, tăng 10 triệu đồng/năm so với năm 2012.

Được công nhận làng nghề truyền thống là niềm vui chung của địa phương với nhiều hướng mở, nhưng làng nghề làm đường phên Bó Tờ vẫn còn canh cánh nhiều nỗi lo, cần sự quan tâm của các cấp, ngành. Bởi làng nghề còn tổ chức sản xuất nhỏ lẻ hoàn toàn thủ công theo quy mô hộ gia đình, chưa có chiến lược phát triển sản phẩm một cách bền vững và chưa xây dựng thương hiệu riêng cho sản phẩm…

Phó Chủ tịch UBND huyện, Trưởng Ban Phát triển làng nghề huyện Phục Hòa Lương Đức Tố cho biết: Dưới góc độ chuyên ngành, thông qua chương trình khuyến công, chúng tôi sẽ tư vấn, hỗ trợ cho làng nghề trong việc cải tiến quy trình kỹ thuật, áp dụng khoa học kỹ thuật vào chăm sóc cây mía, sản xuất đường phên, tìm kiếm thị trường, tạo điều kiện cho làng nghề tiếp tục phát triển.

Về tổ chức làng nghề, các cơ sở sản xuất cần có sự liên kết chặt chẽ với nhau, tạo đầu mối thống nhất về chất lượng sản phẩm, giá cả, hợp đồng cung ứng sản phẩm. Sản phẩm đường phên là sản phẩm đặc trưng của vùng, vì vậy, phải có kế hoạch xây dựng thương hiệu cho sản phẩm để quảng bá rộng rãi trên thị trường trong và ngoài tỉnh.