Sắc chàm Nùng An – Chất liệu văn hóa trong dòng sản phẩm quà tặng lưu niệm Cao Bằng

Đối với người Nùng An, màu chàm là biểu tượng của sự mộc mạc, bền bỉ và gắn bó với thiên nhiên. Vải chàm được tạo nên từ quy trình dệt vải bông thủ công cộng với các công đoạn nhuộm chàm công phu, tỉ mỉ để đạt được sắc xanh tím than trầm, mềm và mát. Những đặc tính trên giúp vải chàm trở thành nguồn nguyên liệu phù hợp cho quá trình sáng tạo trang phục may mặc cách tân và các sản phẩm quà tặng lưu niệm thủ công.

Ẩn sau mỗi tấm vải là tri thức bản địa được truyền qua nhiều thế hệ như hình ảnh: chum chàm ngoài hiên, đôi bàn tay người phụ nữ kiên nhẫn khuấy màu, phơi vải chàm dưới nắng… Những giá trị ấy tạo nên chiều sâu văn hóa cho vải chàm – yếu tố quan trọng để sản phẩm thủ công Cao Bằng có chỗ đứng riêng trong dòng quà tặng mang bản sắc vùng miền.

Trước đây, vải chàm chủ yếu phục vụ nhu cầu sinh hoạt của gia đình và cộng đồng. Tuy nhiên, cùng với sự quan tâm ngày càng lớn của du khách đối với các sản phẩm thủ công truyền thống, người dân xã Hạnh Phúc đã bắt đầu sản xuất các sản phẩm lưu niệm - đưa vải chàm vào đời sống đương đại thông qua nhiều sản phẩm quà tặng.

Từ tấm vải nhuộm thủ công, những người thợ sáng tạo nên những món đồ quen thuộc nhưng giàu dấu ấn văn hóa như: khăn choàng, túi xách, ví, mũ, tranh trang trí, búp bê mặc trang phục dân tộc Cao Bằng… Các sản phẩm thường có thiết kế giản dị, nhấn mạnh vào chất liệu chàm đặc trưng, đôi khi điểm xuyết họa tiết hoa văn thêu tay của người Nùng An, Dao Đỏ, Dao Tiền, Mông; họa tiết dệt thổ cẩm của người Tày ở Cao Bằng tạo nét cách điệu nhưng vẫn giữ được yếu tố truyền thống đồng thời phù hợp với thị hiếu thị trường hiện đại.

Điểm đáng chú ý là nhiều sản phẩm thủ công được bà con sản xuất ra đã đáp ứng được giá trị lưu niệm và được sử dụng lâu dài trong sinh hoạt hàng ngày. Cùng với đó, các sản phẩm hiện đã xuất hiện tại nhiều hoạt động quảng bá văn hóa – du lịch của tỉnh, góp phần đưa sắc chàm từng bước tạo dấu ấn riêng trong dòng quà tặng địa phương.

Không cầu kỳ về hình thức, sản phẩm từ vải chàm chinh phục người dùng bởi vẻ đẹp trầm lắng, chất liệu mộc mạc và câu chuyện văn hóa phía sau. Mỗi món quà là một lát cắt đời sống của người Nùng An – nơi sắc chàm gắn với nhịp sinh hoạt thường ngày bên khung cửi, bếp lửa và những mùa nhuộm chàm nối tiếp nhau qua năm tháng.

Việc đưa vải chàm vào các sản phẩm quà tặng không làm mất đi giá trị nguyên bản, mà ngược lại đã góp phần kéo dài sức sống của chất liệu truyền thống trong bối cảnh hiện đại. Thay vì chỉ xuất hiện trong trang phục lễ hội, sắc chàm được ứng dụng một cách tự nhiên vào những vật dụng quen thuộc, giúp văn hóa bản địa hiện diện nhẹ nhàng trong đời sống hôm nay.

Từ những tấm vải nhuộm thủ công nơi bản làng, sắc chàm của người Nùng An hôm nay đã bước ra đời sống rộng lớn hơn, trở thành chất liệu của những sản phẩm quà tặng mang dấu ấn riêng của Cao Bằng. Chính sự mộc mạc và chiều sâu văn hóa ẩn trong từng sợi vải đã tạo nên sức hấp dẫn bền lâu cho sắc chàm – một gam màu trầm, lặng lẽ nhưng khó phai trong ký ức người đi xa.