Xôi trám đen - món ăn dân dã nổi tiếng của Cao Bằng

Cứ vào độ cuối thu khoảng tháng 9 - tháng 10 là thời gian thu hoạch trám đen. Trám đen có thể chế biến được nhiều món ngon như: xôi trám đen, trám đen kho cá, trám rang thịt, trám nhồi thịt... Trong đó, xôi trám đen là đặc sản nổi tiếng và được nhiều người biết đến. Món xôi trám Cao Bằng đã lọt Top 100 món ăn, ẩm thực đặc sản tiêu biểu của Việt Nam năm 2020 - 2021.

Quả trám đen chỉ to bằng ngón tay cái, thon nhọn ra hai đầu. Trám đen có hai loại nếp và tẻ. Thông thường, người ta hay chọn trám nếp để đồ xôi vì có vị bùi, ngọt, thịt mềm chứ không cứng như trám tẻ; phải chọn loại trám nếp chín cây có màu tím thẫm, quả còn tươi, đỉnh cuống còn dính nhựa, da quả căng, bóng, mịn không bị rộp.

Để chế biến được món xôi trám khá kỳ công, trước tiên, trám cần rửa thật sạch bằng nước ấm để ra hết chất nhựa. Sau đó, đổ nước ngập trám, bắc nồi lên bếp đảo đến khi nước nóng già khoảng 60-700C thì tắt bếp và ngâm khoảng 1 đến 2 tiếng. Trám sau khi ỏm mềm, chín, ta dùng dao khoanh tròn rồi tách đôi quả trám, lấy phần cùi và bỏ hạt, cho một chút gia vị vào bên trong quả trám.

Về phần gạo nếp để đồ xôi, ở Cao Bằng có rất nhiều loại gạo nếp ngon nhưng ta có thể chọn gạo nếp hương Bảo Lạc, khi đồ lên và để qua đêm xôi vẫn dẻo ngon. Gạo nếp sau khi vo sạch thì ngâm khoảng 10 tiếng, vớt lên trộn với trám đen rồi cho vào chõ đồ trong khoảng 1 tiếng. Khi vừa mở nắp ra, chõ xôi nóng hổi, mùi xôi thơm phảng phất hòa quyện mùi hương trám bùi và ngậy. Ngoài ra, ta còn có thể làm món xôi trám thêm ngon bằng cách: cho một ít thịt băm đã xào thơm cùng hành khô băm nhỏ và cho thêm trám vào xào cùng. Sau khi đồ xôi trắng xong, cho thịt băm đã xào với trám trộn cùng xôi trắng mới đồ là có thể ăn được.

Xôi trám dẻo, thơm, không dính tay, đơm ra đĩa có màu tím hồng trông rất đẹp mắt. Món xôi trám ngon nhất khi ăn cùng muối vừng đen hoặc lạp sườn Cao Bằng. Mùi thơm của hạt nếp dẻo hòa lẫn cùng vị bùi, béo ngậy, giàu chất dinh dưỡng của trám đen, ăn ngon không ngán.

Trám đen được bán ở nhiều nơi, nhưng trám không để được lâu, nếu muốn bảo quản khoảng vài tháng phải để trám vào ngăn đá tủ lạnh. Du khách đặt chân đến vùng đất Cao Bằng tham quan du lịch hãy một lần nếm thử xôi trám, các món ăn từ trám, hoặc mua trám đen làm quà cho người thân, bạn bè.