Đa dạng hệ sinh thái trong vùng Công viên địa chất Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng

Hệ sinh thái rừng lùn hay còn gọi là “rừng rêu ở Phja Oắc - Phja Đén (Nguyên Bình).

Cao Bằng, đặc biệt là CVĐCTC UNESCO Non nước Cao Bằng, là một trong số ít địa phương ở Việt Nam còn khá giàu có về tài nguyên đa dạng sinh học. Kết quả điều tra, khảo sát, đánh giá hiện trạng và phân vùng đa dạng sinh học cho thấy tỉnh Cao Bằng có 10 hệ sinh thái (HST) khác nhau thuộc 2 nhóm chính. Trong đó, 7 HST tự nhiên (gồm 5 HST rừng và 2 HST tự nhiên không thuộc HST rừng) có tổng diện tích 499.604,26 ha, 3 HST nhân tạo có tổng diện tích 170.738 ha (trong đó  HST rừng trồng 22.240 ha, HST nông nghiệp 143.800 ha và HST khu dân cư 4.698 ha).
Diện tích rừng ở Cao Bằng còn khá lớn, với 372.908,24 ha, chiếm 55,59% diện tích tự nhiên toàn tỉnh. Diện  tích các HST rừng tự nhiên nằm trong các khu bảo tồn và các hành lang đa dạng sinh học được quy hoạch là 44.353,21 ha, chiếm 6,62% tổng diện tích rừng. 5 HST rừng tự nhiên của Cao Bằng là:
HST rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới, cây lá rộng trên núi thấp (độ cao dưới 600 m), diện  tích 115.703 ha. HST này phân bố chủ yếu ở các huyện thuộc phạm vi CVĐC Cao Bằng, như: Thạch An; phía  Đông huyện Nguyên Bình; các xã Tiên Thành, Hồng Đại, Cách Linh (Phục Hòa); Cô Ngân, An  Lạc, Minh Long, Đồng Loan (Hạ Lang); Đàm Thủy (Trùng Khánh); Nà Sác, Đào Ngạn và thị trấn Xuân Hòa (Hà Quảng); Ngũ Lão, Bế Triều, Đại Tiến, Nam Tuấn (Hòa An). HST này có 71 loài thực vật và 57 loài động vật được ghi trong Sách đỏ Việt Nam 2007. HST này có chức năng quan trọng duy trì và nâng cao độ che phủ, góp phần bảo vệ môi trường cho tỉnh.

Rừng nghiến tại huyện Hạ Lang.

HST rừng kín thường xanh hỗn giao lá rộng - lá kim á nhiệt đới trên núi trung bình (độ cao từ 600 - 1.600 m), phân bố chủ yếu ở các huyện thuộc phạm vi CVĐC Cao Bằng, như: Nguyên Bình; các xã Kim Loan, Đức  Quang (Hạ Lang); Chí Viễn, Cao Thăng (Trùng Khánh); Phi Hải (Quảng Uyên);  Xuân Nội, Cao Chương, Quốc Toản, Quang Trung (Trà Lĩnh); Sóc Hà (Hà Quảng) và một phần bên ngoài phạm vi CVĐC thuộc các huyện: Bảo Lâm, phía Nam huyện Bảo Lạc. Nơi đây có 79 loài  thực vật, 57 loài động vật được ghi trong Sách đỏ Việt Nam 2007. 
HST rừng kín thường xanh ôn đới trên núi cao (độ cao trên 1.600 m), diện tích 613,94 ha, phân bố  tập trung ở vùng đỉnh núi Phja Oắc thuộc các xã: Phan Thanh, Thành Công và thị trấn Tĩnh Túc (Nguyên  Bình); vùng đỉnh núi Pia Ya (ở ranh giới các xã Thái Sơn (Bảo Lâm) và Sơn Lập (Bảo Lạc), ngoài  phạm vi CVĐC. Thực vật nơi đây có 50 loài quý hiếm, đáng chú ý có một số loài lan, đặc biệt là lan hài. Hệ  động vật có 48 loài quý hiếm. Điểm đặc biệt của HST này là có rừng rêu, còn gọi là rừng cảnh tiên, một trong  những kiểu rừng ít gặp ở Việt Nam.
HST rừng tre nứa thuần loại và hỗn giao diện tích 3.567,24 ha, phân bố chủ yếu ở các xã: Đức Long, Dân Chủ, Bạch Đằng, Lê Chung (Hòa An); Thịnh Vượng (Nguyên Bình); Sơn Lộ,  Hưng Thịnh, Huy Giáp (Bảo Lạc, ngoài phạm vi CVĐC). Đây là HST có nguồn gốc thứ sinh hình thành sau khi rừng bị khai thác. HST có vai trò quan trọng trong việc phục hồi rừng tự nhiên.
HST rừng trên núi đá vôi có diện tích 153.210,00 ha, chiếm 22,84% tổng diện tích tự nhiên tỉnh Cao Bằng, đặc biệt là các huyện có đá vôi của CVĐC Cao Bằng. Đây là một trong những HST đặc trưng không chỉ  của Cao Bằng mà còn là của cả nước với rất nhiều loài động vật, thực vật quý hiếm, trong đó nhiều  loài chỉ có trên núi đá vôi. Các loài thực vật có nghiến, trai, thông đỏ bắc, thiết sam giả, thiết sam núi đá, thông  Pà Cò, một số loài lan hài… Động vật, đặc biệt có vượn Cao Vít ở huyện Trùng Khánh.
Các HST tự nhiên khác không thuộc HST rừng có: HST đất ngập nước, bao gồm các hệ thống sông, suối lớn. Toàn bộ HST đất ngập nước có diện  tích 4.312,00 ha, chiếm 0,64% diện tích tự nhiên tỉnh Cao Bằng. HST đất ngập nước có chức năng bảo tồn các  loài thủy sản quý hiếm, góp phần phát triển du lịch, nghiên cứu khoa học, giáo dục, bảo vệ môi trường… Hệ sinh thái trảng cây bụi, trảng cỏ có diện tích 122.827,32 ha, chiếm 18,31% diện tích tự nhiên tỉnh. Đây là môi trường sống của một số loài chim, thú nhỏ, đồng thời cũng là nơi góp phần phục hồi rừng, tăng tỷ lệ che  phủ cho toàn tỉnh.