Tục thờ thổ công của người Tày, Nùng ở Quảng Hòa

Miếu thờ Thổ công tại xóm Cốc Chia, xã Chí Thảo (Quảng Hòa).

Miếu thờ thần Thổ công thường được dựng ngay sau khi chọn đất lập bản. Nơi được chọn làm miếu thờ phải là nơi vắng vẻ, yên tĩnh và thoáng mát ở đầu bản hoặc cuối bản. Miếu thờ Thổ công thường làm bằng khung gỗ, quây bằng phên, lợp bằng ngói máng hoặc cỏ gianh. Thổ công được coi là vị thần chung của cả bản, dân bản tổ chức cúng Thổ công để cầu bình an, mùa màng tươi tốt. Đồng bào Tày, Nùng ở một số nơi quan niệm, miếu nào càng đơn sơ thì càng uy linh.

Xưa kia chỉ có đàn ông trong bản mới được ra cúng miếu Thổ công, nhưng những năm gần đây phụ nữ cũng tham gia.  Khu vực dựng miếu thờ Thổ công được dân bản bảo vệ nghiêm ngặt. Ở các bản còn có quy ước không ai được phép chặt củi, trồng cây hay sản xuất ở khu vực miếu thờ Thổ công...

Tùy từng bản, lễ cúng Thổ công sẽ diễn ra vào các dịp khác nhau. Riêng đồng bào Tày, Nùng ở xóm Lũng Riềng, xã Quốc Phong và một số xóm khác ở huyện Quảng Hòa có lễ cúng Thổ công khá đặc biệt. Hằng năm, vào Tết Nguyên đán, rằm tháng Bảy, nhân dân trong làng đều mang lễ đến cúng tại miếu Thổ công. Đặc biệt ngày 3/3 âm lịch, ngày 6/6 âm lịch, dân làng góp tiền làm lễ cúng Thổ công. Mỗi nhà cử một người đại diện đến miếu để làm đồ cúng và ăn uống tại miếu.

Ngày 3/3 âm lịch cúng Thổ công cầu thần Thổ công ban cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt; ngày 6/6 âm lịch dân làng làm lễ cúng Thổ công cầu thần diệt trừ sâu bọ cho lúa. Sau khi thụ lễ tại miếu, mỗi hộ trong làng được phát một nén hương, trên nén hương có buộc một tờ tiền âm phủ (tiền này được cắt từ giấy bản). Khi ra về mỗi người cầm nén hương đó cắm tại đám ruộng của gia đình mình. Hương được châm lửa, tờ tiền âm phủ treo vào một cành cây và cắm tại ruộng. Cây và tiền cứ để ở đó cho đến khi tự hủy.

Với đồng bào đây không chỉ là buổi lễ sinh hoạt tâm linh, tín ngưỡng đơn thuần mà ẩn chứa trong đó là sự đoàn kết, gắn bó cộng đồng ở nơi cư trú. Tín ngưỡng thờ Thổ công luôn được duy trì trong cộng đồng dân tộc Tày, Nùng ở huyện Quảng Hòa và các huyện miền Đông trong tỉnh.
Tín ngưỡng thờ Thổ công là nét văn hóa, mong muốn cuộc sống ấm no, hạnh phúc, thể hiện lòng biết ơn của con người đối với những vị thần có công trong việc bảo vệ cuộc sống ấm no cho nhân dân.