Độc đáo Lễ Khai quang - Mở mắt rồng tại Lễ hội Tranh đầu pháo

Lễ hội Tranh đầu pháo gồm phần lễ và phần hội, phần lễ diễn ra ngày 30 tháng Giêng, phần hội diễn ra từ ngày 01 đến 02/02 âm lịch hằng năm. Phần Lễ Khai quang - Mở mắt rồng diễn ra chiều 30 tháng Giêng, tại mỏ nước Cốc Chủ, thị trấn Quảng Uyên, huyện Quảng Hòa. Đây là phần lễ đầu tiên, mở đầu cho Lễ hội Tranh đầu pháo.

Lễ Khai quang bắt đầu được thực hiện vào đầu giờ chiều ngày 30 tháng Giêng. Đoàn xuất phát từ UBND thị trấn Quảng Uyên, đi đầu đoàn rước là hai thiếu nhi cầm cờ. Tiếp theo là đội khiêng kiệu, các cụ cao niên trong ban tế, đội múa rồng, múa lân, đại biểu, quần chúng nhân dân và du khách tham dự lễ hội. Trên đường đến mỏ nước, đoàn múa rồng chưa được múa, trống, thanh la, não bạt chưa được đánh mà chỉ bước đi lặng lẽ. Bởi theo quan niệm, lúc này rồng vẫn còn đang ngủ, chưa mở mắt.

Khi đoàn đến mỏ nước Cốc Chủ, rồng được đặt nằm nghiêng sát mỏ nước. Chủ lễ thắp 3 nén hương trước mâm lễ, sau đó các thành viên ban tế, đại diện ban, ngành của địa phương cùng thắp hương cầu khấn.

Một chủ lễ cao tuổi đọc ý nghĩa của Lễ Khai quang trước những người tham dự; cầu thần linh phù hộ cho Lễ Khai quang được hanh thông và xin phép được mở mắt rồng. Lúc này, một cụ cao niên trong ban tế làm lễ khấn vái, thả 3 con cá chép vàng xuống mỏ nước Cốc Chủ và xin một ít nước vào bát để thực hiện nghi lễ mở mắt rồng. Một chủ lễ khác cầm con gà trống vái lạy bốn phương rồi hóa kiếp cho gà, tiết gà hòa lẫn vào bát nước vừa múc lên từ mỏ nước Cốc Chủ.

Chủ lễ lấy giấy bản thấm vào bát tiết gà và bôi lên hai mắt rồng, rồi bỏ 2 miếng giấy bản bịt mắt rồng ra, lúc này rồng đã được mở mắt. Liên tiếp ba hồi trống, thanh la, não bạt cùng vang lên để đánh thức rồng dậy. Các thành viên trong đội múa rồng bắt đầu điều khiển cho con rồng cử động từ đầu đến đuôi, động tác như cựa mình, thức giấc trong tiếng vỗ tay chào mừng của những người tham dự buổi lễ. Tiếp đó, đội múa rồng điều khiển cho rồng đi quanh mỏ nước ba vòng. 

Sau khi thực hiện Lễ Khai quang tại mỏ nước Cốc Chủ, đoàn di chuyển đến miếu Bách Linh, đền thờ Nùng Trí Cao, đền thờ Trần Hưng Đạo và chùa Thiên Phúc tại thị trấn Quảng Uyên thực hiện nghi lễ bái lạy. Trên đường đi, tiếng trống, thanh la, não bạt vang lên rộn rã cùng những động tác múa rồng, múa lân đẹp mắt.

Lễ Khai quang là phần mở đầu của Lễ hội Tranh đầu pháo. Đây là lễ hội dân gian, truyền thống lâu đời, tái hiện lại lễ khao quân mừng chiến thắng của đội quân Nùng Trí Cao sau khi chiến thắng quân xâm lược nhà Tống; là một trong những lễ hội truyền thống lớn nhất huyện Quảng Hòa; với ý nghĩa mở đầu cho mọi hoạt động của một năm mới, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống no đủ, cầu phúc, cầu lộc.

Với những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, năm 2020 Lễ hội Tranh đầu pháo Thị trấn Quảng Uyên, huyện Quảng Hòa đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.